Το τελικό σπριντ πραγματοποιούν αυτές τις ημέρες οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ώστε να κλείσει επιτυχώς το ΕΣΠΑ 2014-2020. Μέχρι και το απόγευμα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς προχωρά ένα μπαράζ πληρωμών άνω των 500 εκατ. ευρώ, ώστε όλα τα προγράμματα να έχουν ένα ασφαλές overbooking δαπανών της τάξης του 105% με 110% του προϋπολογισμού, με στόχο η απορρόφηση των κονδυλίων να κλείσει μετά τις δημοσιονομικές διορθώσεις στο απόλυτο 100%.
Υπάρχουν όμως δύο «πονοκέφαλοι» για τις αρμόδιες υπηρεσίες, ο ένας εκ των οποίων απειλεί τα δημόσια ταμεία, ενώ ο δεύτερος θα σημάνει την απώλεια σημαντικών ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα βασικά προβληματικά σημεία του «ΕΣΠΑ 2014-2020» όπως έχει αναδείξει κατά το παρελθόν το insider.gr είναι η υπερδέσμευση της τάξης του 140% του προϋπολογισμού του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ)», το οποίο χρηματοδότησε και όλα τα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων κατά την περίοδο της πανδημίας με συνεχείς αυξήσεις προϋπολογισμού.
Στο ΕΠΑνΕΚ έχουν ενταχθεί αθροιστικά 37.704 έργα συνολικού προϋπολογισμού (δημόσια δαπάνη) 11,96 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί σε ποσοστό 144% επί του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος, ο οποίος φτάνει περίπου τα 8,3 δισ. ευρώ. Έτσι, οι αρμόδιες υπηρεσίες θα πρέπει να προχωρήσουν στις απαραίτητες διαχειριστικές ενέργειες εξυγίανσης όπως οι απεντάξεις έργων οι μεταφορές έργων στην νέα προγραμματική περίοδο κλπ. Ό,τι μείνει επιπλέον του προϋπολογισμού θα πρέπει να καλυφθεί από τα κρατικά ταμεία.
Σε αντίθεση με το ΕΠΑνΕΚ, υποεκτέλεση παρουσιάζουν άλλα προγράμματα όπως το «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Τα προβλήματα από το παρελθόν στα περιβαλλοντικά έργα επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν, αλλά οδηγούν σε ένα κενό δαπανών της τάξης των 350 εκατ. ευρώ που δύσκολα θα κλείσει μέχρι το τέλος του έτους. Ο τελευταίος στόχος ήταν το πρόγραμμα να κλείσει στο έτσι και αλλιώς «επικίνδυνο» 102,5% του προϋπολογισμού, δηλαδή στα 4,709 δισ. ευρώ. Ωστόσο φαίνεται πως και αυτός ο στόχος είναι δύσκολο να πιαστεί και κάποια κονδύλια μπορεί να χαθούν.
Το μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται στον τομέα του Περιβάλλοντος, καθώς έργα όπως αυτά της διαχείρισης απορριμμάτων δεν ξεκίνησαν εγκαίρως στην αρχή της προγραμματικής περιόδου 2014- 2020 (σ.σ. το ΕΣΠΑ κλείνει πάντα με παράταση 3 ετών), με αποτέλεσμα οι δαπάνες στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου να ήταν στα 1,43 δισ. όταν ο στόχος για το τέλος της χρονιάς βρίσκεται στα 2,6 δισ. ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό πως από τα 98 έργα του τομέα Περιβάλλοντος μόλις τα 27 έχουν ολοκληρωθεί.
Ενίσχυση 350 εκατ. ευρώ
Σημειώνεται πως με τον τρίτο συμπληρωματικό προϋπολογισμό του 2023 που κατατέθηκε πριν από λίγες ημέρες από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αυξήθηκε το όριο πιστώσεων του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων κατά 350 εκατ. ευρώ για το 2023, ώστε να προχωρήσει η έγκαιρη και απρόσκοπτη εκτέλεση των πληρωμών που αφορούν στα προγράμματα του ΕΣΠΑ 2014-2020.
Πάντως σημαντική «ανάσα» για τις τελευταίες πληρωμές του ΕΣΠΑ θα έρθει στις αρχές του έτους που αναμένεται η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, του μηχανισμού top-up που θα επιτρέψει την κάλυψη των δαπανών του τελευταίου έτους κατά 100% από κοινοτικά κονδύλια, δηλαδή χωρίς εθνική συμμετοχή.